بررسی کامل آرایه مجاز به همراه نمونه سوال

به کار بردن کلمه ای در معنی غیرحقیقی خود به شرط آن که میان معنای حقیقی و غیرحقیقی آن واژه ارتباط و پیوندی برقرار باشد (به کاربردن واژه در معنی حقیقی و رایج خود را حقیقت می گویند) برای نمونه در جمله «آن قدر تشنه ام که می توانم تمام لیوان را بخورم» واژه «لیوان» به جای «نوشیدنی» به کار رفته است و رابطه میان این دو اسم ، آن است که «آب» در داخل «لیوان» قرار دارد. معمولاً رابطه های زیر باعث می شود که اسمی به جای اسمی دیگر به کار رود:مثلا تعدادی به عنوان نمونه : 1) رابطه جایگاهی : ذکر جایگاه به جای محتوا و چیزی که در آن جایگاه قرار دارد مانند : همه کلاس زدند زیر خنده (کلاس به جای دانش آموزان درونِ کلاس) ویا برعکس ذکر محتوا چیزی به جای خود جایگاه مانند: باز بدانگه که می به دست بگیرد/ ابر بهاری چون او نبارد باران(می که محتوای داخل ظرف است گفته شده ولی منظور جام بوده است ) 2) ذکرکل به جای جزء: ای سیم تن ِسیاه گیسو /کز فکر ، سرم سپید کردی(سر به عنوان کل ذکر شده ولی مو که جزء است منظور شاعر بوده است،که سفید شده است. ) 3) ذکرجزء به جای کل: به کشتن دهی سر به یکبارگی (سر به جای کُلِّ وجود)/ گرچه رفت از دست ما تاج ونگین /ما گدایان را به چشم کم مبین (نگیین به جای کل انگشتر) 4) رابطه وسیله ای :یکی از اعضای بدن یا ابزاری را ذکر کنندو عمل مربوط به آن عضو و یا ابراز مورد نظر باشد: ای زبان تو بس زیانی مر مرا (زبان به جای سخن) 5) رابطه هم جنسی: جنس چیزی را بگویند و خود چیز منظور باشد: (زسفلگان کهنسال چشم جود مدار /که چون سفال شود کهنه ، آب از او نرود)جنس کوزه از سفال است و از همین رو در این بیت ،سفال در معنای کوزه به کار رفته است 6) رابطه شباهت : معمولا این نوع مجاز همان استعاره مصرحه است مانند سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند یار را اینقدر شبیه درخت سرو خوش قامت دیده است که سرو را آورده و منظورش یار بلند قامتش است و............. * در کدام گزینه واژه مشخص شده در معنای مجازی به کار نرفته است؟ الف) همی گرد رزم اندر آمد به ابر ج) به یاد روی شیرین بیت می گفت ب) همی ریخت آب و همی خست روی د) من خویشتن اسیر کمند نظر شدم ( به ترتیب در گزینه های الف تا ج «ابر» به جای آسمان (جزء به جای کل) «آب» به جای اشک (رابطه هم جنسی) و «بیت» به جای شعر (جز به جای کل) به کار رفته است. اما در گزینه د ، «نظر» در معنای حقیقی خود (نگاه) آمده نه در معنای مجازی.